Birçok köpek ırkını etkileyen yaygın bir ortopedik rahatsızlık olan patella çıkığı, diz kapağı (patella) normal pozisyonundan çıktığında veya hareket ettiğinde ortaya çıkar. Bu yer değiştirme, etkilenen köpeklerde ağrıya, aksamalara ve nihayetinde artrite neden olabilir. Belirtileri ve mevcut tedavileri anlamak, köpek arkadaşınızın rahat ve aktif bir hayat yaşamasını sağlamak için çok önemlidir. Erken teşhis ve uygun müdahale, bu rahatsızlıktan muzdarip köpekler için prognozu önemli ölçüde iyileştirebilir.
🩺 Patella Çıkığının Anlaşılması
Patella veya diz kapağı, femur (uyluk kemiği) ucundaki bir oyuğa oturan küçük bir kemiktir. Bağlar ve tendonlar tarafından yerinde tutulur ve bacak hareketi sırasında yukarı ve aşağı doğru düzgün bir şekilde kaymasını sağlar. Çıkık patella meydana geldiğinde, diz kapağı bu oluktan kayar, tipik olarak bacağın iç kısmına (medial olarak) doğru. Bu, durumun ciddiyetine bağlı olarak ara sıra veya sık sık olabilir.
Çıkık patellanın şiddeti 1’den 4’e kadar derecelendirilir, 1 en az şiddetli, 4 ise en şiddetlidir. Derecelendirme sistemi veteriner hekimlerin her bir köpek için en iyi tedavi yolunu belirlemesine yardımcı olur.
- Derece 1: Patella elle çıkık olabilir ancak kendiliğinden normal pozisyonuna döner.
- Derece 2: Patella bazen kendiliğinden veya manuel manipülasyonla çıkık hale gelir ve manuel olarak yeniden konumlandırılana kadar çıkık kalır.
- Derece 3: Patella çoğunlukla çıkıktır ancak elle redükte edilebilir (normal pozisyonuna döndürülebilir).
- Derece 4: Patella kalıcı olarak çıkıktır ve elle redükte edilemez.
🔍 Belirtileri Tanımak
Çıkık patellanın semptomlarını erken tanımak, hızlı tedavi için hayati önem taşır. Semptomlar, çıkığın derecesine ve köpeğin aktivite seviyesine bağlı olarak değişebilir. Bazı köpekler yalnızca hafif belirtiler gösterebilirken, diğerleri önemli ağrı ve aksama yaşar.
Dikkat etmeniz gereken bazı yaygın belirtiler şunlardır:
- Atlama veya zıplama: Bu genellikle en belirgin işarettir. Köpekler aniden bir adımı atlayabilir veya normale dönmeden önce bacaklarını birkaç adım yukarıda tutabilirler.
- Aralıklı aksama: Özellikle egzersizden sonra aksama gelip gidebilir.
- Sertlik: Bazı köpeklerde, özellikle dinlenmeden sonra, etkilenen bacakta sertlik görülebilir.
- Ağrı: Her zaman belirgin olmasa da bazı köpeklerde sızlanma veya hareket etmede isteksizlik gibi ağrı belirtileri görülebilir.
- Anormal yürüyüş: Şiddetli vakalarda, köpek kronik çıkık nedeniyle sürekli anormal bir yürüyüşe sahip olabilir.
- Tıklama sesi: Diz kapağınızın oluğuna girip çıkması sırasında bir tıklama sesi duyabilir veya hissedebilirsiniz.
Patella çıkığı olan tüm köpeklerin bu semptomların hepsini göstermeyeceğini belirtmek önemlidir. Köpeğinizin bu rahatsızlığa sahip olabileceğinden şüpheleniyorsanız, doğru bir teşhis için bir veterinere danışmanız en iyisidir.
🐕 Patella çıkığına yatkın ırklar
Herhangi bir köpekte çıkık patella gelişebilirken, bazı ırklar genetik yapıları ve yapıları nedeniyle bu duruma daha yatkındır. Küçük ve oyuncak ırklar özellikle hassastır.
Daha yüksek risk taşıyan ırklardan bazıları şunlardır:
- Oyuncak Kanişler
- Minyatür Kanişler
- Chihuahualar
- Yorkshire Terrier’ler
- Pomeranyalılar
- Boston Terrier’ler
- Fransız Bulldogları
- Jack Russell Terrier’ler
Daha büyük ırklar da etkilenebilir, ancak daha az yaygındır. Bu yatkın ırklar için düzenli veteriner kontrolleri özellikle önemlidir.
🩺 Patella Çıkığı Tanısı
Bir veteriner, fiziksel muayene yoluyla patella çıkığını teşhis edebilir. Bu, patellanın stabilitesini değerlendirmek ve çıkığın derecesini belirlemek için diz eklemini elle muayene etmeyi (hissetmeyi) içerir. Veteriner ayrıca, herhangi bir anormalliği belirlemek için köpeğin yürüyüşünü de gözlemleyecektir.
Muayene sırasında veteriner, herhangi bir tıklama, patlama veya dengesizlik olup olmadığını hissederek diz eklemini dikkatlice manipüle edecektir. Ayrıca hareket aralığını değerlendirecek ve herhangi bir ağrı veya rahatsızlık belirtisi olup olmadığını kontrol edecektir. Artrit veya kalça displazisi gibi diğer altta yatan durumları ekarte etmek ve diz ekleminin genel yapısını değerlendirmek için radyografiler (röntgenler) çekilebilir.
Veterinerinize köpeğinizin semptomlarının ayrıntılı bir geçmişini, ne zaman başladıklarını, ne sıklıkla meydana geldiklerini ve bunları tetiklediği görülen herhangi bir aktiviteyi sağlamak çok önemlidir. Bu bilgiler veterinerin doğru bir teşhis koymasına ve uygun bir tedavi planı geliştirmesine yardımcı olacaktır.
🏥 Tedavi Seçenekleri
Çıkık patellanın tedavisi, durumun ciddiyetine ve köpeğin genel sağlığına bağlıdır. Tedavi seçenekleri konservatif tedaviden cerrahi müdahaleye kadar uzanır.
Muhafazakar Yönetim
Hafif vakalarda (Derece 1 veya bazı Derece 2), konservatif tedavi yeterli olabilir. Bu şunları içerir:
- Kilo yönetimi: Sağlıklı bir kiloyu korumak eklemlerdeki stresi azaltır.
- Egzersiz değişikliği: Durumu daha da kötüleştirebilecek yorucu aktivitelerden kaçınmak.
- Ağrı yönetimi: Veteriner hekimin önerdiği ağrı kesici veya iltihap giderici ilaçların kullanılması.
- Fizik tedavi: Diz eklemi etrafındaki kasların güçlendirilerek destek sağlanması.
- Eklem takviyeleri: Glukozamin ve kondroitin takviyeleri kıkırdağı korumaya ve iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir.
Muhafazakar tedavi semptomları hafifletmeyi ve durumun ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlar. Ancak, altta yatan anatomik sorunu düzeltmez.
Cerrahi Müdahale
Daha şiddetli vakalarda (3. ve 4. derece) veya konservatif tedavi başarısız olduğunda, genellikle ameliyat önerilir. Çıkık patellayı düzeltmek için birkaç cerrahi prosedür gerçekleştirilebilir ve belirli prosedür, bireysel köpeğin ihtiyaçlarına bağlı olacaktır.
Yaygın cerrahi teknikleri şunlardır:
- Trokleoplasti: Daha iyi bir stabilite sağlamak için troklear oluğun (patellanın oturduğu femurdaki oluk) derinleştirilmesi.
- Tibial Tüberozite Transpozisyonu (TTT): Patellar tendonun bağlandığı tibia üzerindeki kemik çıkıntısı olan tibial tüberozitenin hareket ettirilmesiyle patellar tendon yeniden hizalanır ve patellar takip iyileştirilir.
- Lateral Retinaküler Gevşeme: Diz ekleminin dış tarafındaki sıkı dokuların gevşetilerek patellanın daha serbest hareket etmesinin sağlanması.
- Medial İmbrikasyon: Patellanın medial olarak çıkmasını önlemek için diz ekleminin iç tarafındaki gevşek dokuların sıkılaştırılması.
Ameliyat, normal patellar takibini geri kazandırmayı, ağrıyı azaltmayı ve işlevi iyileştirmeyi amaçlar. Ameliyatın başarı oranı genellikle yüksektir, ancak uygun iyileşmeyi sağlamak için veterinerin ameliyat sonrası talimatlarını dikkatlice takip etmek önemlidir.
🐾 Ameliyat Sonrası Bakım
Çıkık patella ameliyatından sonra başarılı bir iyileşme için ameliyat sonrası bakım çok önemlidir. Buna şunlar dahildir:
- Ağrı yönetimi: Veteriner hekimin önerdiği ağrı kesici ilaçların uygulanması.
- Aktiviteyi kısıtlama: Egzersizi sınırlamak ve köpeğin birkaç hafta boyunca koşmasını, zıplamasını veya oynamasını engellemek.
- Fizik Tedavi: Gücü ve hareket aralığını geri kazandırmaya yardımcı olmak için hafif egzersizler yapmak.
- Yara bakımı: Enfeksiyonu önlemek için kesi yerini temiz ve kuru tutmak.
- Takip randevuları: İyileşme ve ilerlemeyi takip etmek için veteriner hekimle düzenli kontrollere katılmak.
Çıkık patella ameliyatından tam iyileşme birkaç ay sürebilir. En iyi sonucu elde etmek için sabırlı olmak ve veterinerin talimatlarını dikkatlice takip etmek önemlidir.
🛡️ Önleme
Patella çıkığını önlemek her zaman mümkün olmasa da, özellikle yatkın ırklarda riski azaltmak için atabileceğiniz bazı adımlar vardır:
- Sağlıklı bir kiloyu koruyun: Obezite eklemlere ekstra yük bindirir.
- Düzenli egzersiz yapın: Bu, diz eklemi çevresindeki kasların güçlenmesine yardımcı olur.
- Yorucu aktivitelerden kaçının: Dizinizi yaralayabilecek yüksek etkili aktiviteleri sınırlayın.
- Genetik tarama yaptırın: Köpeğinizi çiftleştirmeyi düşünüyorsanız, genetik tarama, çıkık patella geninin taşıyıcılarını belirlemeye yardımcı olabilir.
Köpeğinizin yaşam kalitesi üzerindeki patella çıkığının etkisini en aza indirmek için erken teşhis ve uygun tedavi çok önemlidir.
❓ SSS – Sıkça Sorulan Sorular
Tedavi edilmezse, patella çıkığı kronik ağrıya, topallamaya ve artrite yol açabilir. Diz ekleminin instabilitesi kıkırdak ve diğer yapılara zarar verebilir ve bu da ilerleyici eklem dejenerasyonuna neden olabilir.
Evet, patella çıkığının kalıtsal bir bileşene sahip olduğuna inanılmaktadır, özellikle yatkın ırklarda. Genetik faktörler diz ekleminin konformasyonunu etkileyebilir ve bazı köpekleri bu duruma daha yatkın hale getirebilir.
Çıkık patella ameliyatının maliyeti, durumun ciddiyetine, kullanılan cerrahi tekniğe, veteriner kliniğinin konumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. 1.500 ila 5.000 dolar veya daha fazlasına kadar değişebilir. Veterinerinizden ayrıntılı bir tahmin almak en iyisidir.
Evet, patella çıkığı her iki bacağı da etkileyebilir (bilateral). Bazı durumlarda, bir bacak diğerinden daha şiddetli etkilenebilir. Köpeğinizin bir bacağında patella çıkığı varsa, diğer bacağı da bu durumun belirtileri açısından izlemek önemlidir.
Akupunktur ve kiropraktik bakım gibi bazı alternatif tedaviler, çıkık patellası olan köpeklerde ağrıyı hafifletmeye ve hareketliliği iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ancak, bu tedaviler geleneksel veteriner tedavisinin yerine geçmez ve bir veterinerin önerileriyle birlikte kullanılmalıdır.
Çıkık patella ameliyatından sonraki iyileşme süresi değişebilir, ancak genellikle birkaç hafta ila birkaç ay sürer. İlk iyileşme döneminde sıkı dinlenme ve sınırlı aktivite çok önemlidir. Genellikle veterinerinizin talimatları doğrultusunda normal aktivite seviyelerine kademeli olarak geri dönülmesi önerilir. Tam iyileşme 3-6 ay sürebilir.
